KWIYAHA URUBYIRUKO: ICYO UMURYANGO UKENEYE KUMENYA

Ku ya 20 Mutarama 2022

Umwanditsi: Sandi Lerman; Umurezi wabaturage

Nzeri ni ukwezi kwahariwe kurwanya Ubwiyahuzi - igihe inkuru n'umutungo bisangiwe kugirango bifashe kurangiza agasuzuguro no gufasha abantu kumva uburyo bwo gufasha umuntu uri mukaga. Mugihe ingingo yibibazo byuburwayi bwo mumutwe no kwiyahura rimwe na rimwe bigoye kubiganiraho, ni ngombwa kuri twe kumenya ibimenyetso byo kuburira nicyo twakora mugihe umuntu tuzi ashobora kuba afite ibyago.

Ingimbi nimwe mumatsinda menshi ashobora guhura nubwiyahuzi. Kubera iyo mpamvu, ababyeyi, abarimu, n'abarezi bose bakeneye ibikoresho kugirango bashyigikire ingimbi ziri mubibazo. Kwiyahura kwingimbi nikibazo kigenda cyiyongera kandi nimpamvu ya kabiri itera impfu zingimbi n'abangavu bafite imyaka 15 - 24, ikurikira iyindi mpanuka. Kuva mu myaka ya 2007-2017, umubare w'ubwiyahuzi ku rubyiruko rufite imyaka 10 - 24 wiyongereye ku buryo buteye ubwoba uva ku 6.8 bapfa ku bantu 100.000 ugera ku 10.6.

Imiyabaga irashobora gutwarwa numubabaro, kwiheba, cyangwa kwiheba, kandi kubera ubuzima bwo mumutwe no gutukwa nisoni, barashobora kumva ko ari bonyine kandi batazi aho bitabaza. Ibitekerezo byo kwiyahura birashobora kumara igihe kirekire cyangwa bishobora kuvamo gushaka kwiyahura. Umuntu mukuru wita ku bumenyi ufite impuhwe n'impuhwe arashobora guhindura isi itandukanye, ndetse wenda akiza ubuzima.

 

INGARUKA

Ingimbi n'abana bo mu kigero icyo aricyo cyose bafite uburwayi bwo mu mutwe nko guhangayika no kwiheba bafite ibyago byinshi byo kwiyahura. Ubuzima bwo mu mutwe bukunze kugaragara mu rubyiruko ndetse n’abakiri bato, aho barenga 50% y’indwara zose zo mu mutwe zikura ku myaka 14 na 75% ku myaka 24 (NAMI).

Ibindi bishobora guteza ibyago bishobora kubamo ibi bikurikira:

    • amakimbirane mu muryango, ibibazo, cyangwa impinduka zitunguranye
    • igihombo gikomeye cyangwa kwangwa
    • gutotezwa no kumva ufite umutekano murugo cyangwa ku ishuri
    • kugerageza kwiyahura
    • amateka yumuryango kugerageza kwiyahura
    • guhura n'ihohoterwa
    • kubona imbunda cyangwa imiti

IBIMENYETSO

Ibimenyetso byo kuburira birashobora kuba mumvugo, imyitwarire, cyangwa uko ibintu bimeze.

Umwana cyangwa umwangavu uvuga ikintu nka "Ndashaka gupfa gusa" cyangwa "Ngiye kwiyahura" agomba guhora afatanwa uburemere, nubwo bigaragara ko asetsa. Abangavu barashobora kuvuga ibi bintu kugirango babone uko ababyeyi cyangwa abandi bazabyitwaramo, kandi ni ngombwa kubaza witonze amakuru menshi yerekeye impamvu bashobora kuba biyahura. Imiyabaga irashobora kandi guta amagambo, nko kuvuga ngo "ntamuntu unyitayeho uko byagenda kose" cyangwa ngo "ntuzongera kumpangayikisha ukundi."

Bimwe mu bimenyetso byo kuburira imyitwarire harimo ibi bikurikira:

    •  Gutakaza inyungu mubikorwa ukunda
    • Umujinya cyangwa umujinya
    • Guhindura imyitwarire itunguranye
    • Gutanga ibintu by'agaciro
    • Gukuramo abagize umuryango kuruta uko byari bisanzwe
    • Imyitwarire idahwitse, ishobora guteza akaga cyangwa ibiyobyabwenge

Rimwe na rimwe, ingimbi ziri mu bihe bitoroshye bituma bumva ko batishoboye kandi badafite ibyiringiro. Bimwe muribi bihe bishobora kubamo:

    • Guhanwa murugo cyangwa kwishuri cyangwa gutinya igihano
    • Amanota mabi, gutsindwa ishuri, cyangwa kwirukanwa
    • Gutoteza, ivangura, ivanguramoko, gutotezwa, kumva ufite umutekano ku ishuri
    • Ibibazo byumuryango muburyo ubwo aribwo bwose - amakimbirane yababyeyi, ingorane zamafaranga, kwimuka udashaka
    • Kubura inshuti cyangwa gutandukana k'umubano wose w'ingenzi
    • Guhindura amashuri, abarimu, abajyanama, abatoza cyangwa abandi bari ingenzi kubangavu

 

ICYO GUKORA NIBA UKEKEREZA URUBYIRUKO RWAWE CYANE CYANGWA Kwiyahura

Niba ufite impungenge ko umwangavu witayeho ashobora kuba afite ikibazo cyubuzima bwo mu mutwe, ni ngombwa gufungura umurongo wo gutumanaho no kugirana ikiganiro ningimbi ako kanya.

Jya ubaza, ubaze umwangavu uko bamerewe nibibazo bashobora kuba bafite. Wibuke ko kubaza kwiyahura bitazongera ibyago byo kwiyahura, mubyukuri bifasha umwangavu kumva ko uzi ibibera kandi bishobora kugabanya ibyiyumvo byo guhangayikishwa no gufungura.

Ibibazo bimwe ushobora kubaza umwangavu wawe:

  1. “Nabonye ko wabaye (sobanura impungenge zawe / ibyo wabonye)…. Vuba aha wigeze wumva ubabaye cyangwa wihebye? ”
  2. Ati: “Nifuzaga kumenya uko ubyumva n'ibiri gukorwa ubu. Sinkurakariye, ndashaka kumva. ”
  3. “Wigeze utekereza kwiyahura? (niba igisubizo ari yego) Ufite gahunda yukuntu wabikora? ”

Na none, ntutinye kubaza ikibazo kiziguye kijyanye no kwiyahura. Kumenya ko ubyitayeho birashobora kurokora ubuzima, kandi niyo umwangavu yaba yiyahuye cyane, kubaza ikibazo byerekana ko uri umuntu wizewe wo kuganira kuriyi ngingo yingenzi.

 

NAHO NASHOBORA GUFASHA URUBYIRUKO rwanjye?

Niba umwangavu wawe afite ibibazo byihuse, urashobora kubajyana mubyihutirwa byegereye kugirango bisuzumwe kandi wohereze serivisi zibikenewe. Niba umwana wawe yihebye ariko akaba adatekereza kwiyahura nonaha, biracyari byiza ko uvugana na muganga wumwana wawe kugirango ubone ukoherezwa ninzobere mu buzima bwo mu mutwe bujuje ibisabwa kugirango isuzumwe kandi ikurikirane ubuvuzi bikenewe.

Inzitizi zo mu 2020 zatumye ubuzima bwo mu mutwe no kumenya kwiyahura birushaho kuba ingirakamaro, kubera ko abantu benshi bumva ingaruka ziterwa n’imihangayiko myinshi kandi idashidikanywaho. Tugomba gukora ibishoboka byose kugirango dushyigikire ingimbi zacu mubihe bigoye kugirango tubazanire ibyiringiro no kubarinda umutekano.

 

UMURONGO WA CRISIS

Niba wowe cyangwa umuntu wese uzi ko uhuye nikibazo, ukeneye koherezwa, cyangwa ushaka ko hagira uwumva, urashobora kugera kumurongo ukurikira kugirango ubafashe: